Orca’ya erişim, Sekmeler ve Genel Bakış
Pardus, Ubuntu ve Fedora gibi sistemler bu uygulamayı kullanmaktadırler. “https://wiki.gnome.org/Projects/Orca/DownloadInstall” adresinden de indirilebilir. Pardus’ta yazılım merkezi veya synaptic paket yöneticisinden orca yazıp arayarak kurulum yapılabilir. Kurulumdan sonra Gnome arayüzünde Uygulamalar > Evrensel Erişim > Orca Ekran Okuyucu yoluna atacaktır.
Not: Öncelikle şunu belirteyim ki internette orca anlatımı hakkında pek fazla döküman yok. Anlatılanlar deneme yanılma ile keşfedilen bilgilerdir. Görme engelli biri tarafından yazılmadığı için neye ihtiyaç duyulur, hangi konuya dikkat çekilmeli bilinmediğinden bilgi eksikliği olabilir.
Orca açıldığında default ayarlar ile açılır. Tercihler sekmesi ile bu ayarlar değiştirebilir.
Kısaca sekmelere değinelim;
Genel Sekmesi
Orca klavyeden girilen verileri de seslendirdiği için, klavye düzeni (masaüstü-dizüstü) seçimini yapmalıyız. Uygulamadan çıkarken onay isteyip istememesi ve açılış ekranını gösterip göstermemesini “Kulanıcı Arayüzü”‘nden ayarlayabiliriz.
Bazı ekranlar, simgeler ve butonlar gibi ögelerin üzerine gelindiğinde ipucu notları açılır. Bu ipuçlarının okumasını ve fare ile seçim yapmadan gösterdiğimiz ekranları okumasını “Fare” sekmesinden ayarlarız. “Saat ve Tarih” sekmesinden, ayarladığımız zaman ve tarih biçimi ile ekranda görüntülenen tarih ve saati seslendirecektir.
Orca da yaptığınız ayarları kaydedebilirsiniz. Bu bilgisayarı birden fazla görme engelli kişi kullanıyorsa her seferinde bu ayarları tekrar tekrar yapmak yerine profilinizi “Profiller” sekmesine kaydedebilirsiniz.
Ses Sekmesi:
“Ses Türü Ayarları” sekmesinden ses hızını, karakter okuma aralığını belirleyebiliriz. Ayrıca “Kişi” ayarlarından sizin için daha anlaşılır bir ses tonu belirleyebilirsiniz. “Genel Ses Ayarları”‘ndan okuma büyüklüğü ayarlarlanabilir. Seslendirmeleri cümle veya kelime kelime yaptırabilirsiniz.
Konuşma Sekmesi
Bu sekme de biraz daha detaya inilir. Görüntülenen nesnelerin, boş satırların, klavuz mesajlarının okunup okunmayacağı ayarlanır. Görüntülenen belge calc gibi hücre içeriyorsa veya metin içerisinde tablo bulunuyorsa “Hücreyi seslendir” aktif edilmelidir.
Bu ayarlar görme engelli kişinin isteklerine göre ayarlanmalıdır, ihityaçlar doğrultusunda ayarlar aktif-pasif edilebilir.
Braille
Braille görme engelliler için hazırlanmış 1821 yılında Louis Braille tarafından geliştirilmiş bir alfabe yöntemidir.
Pardus, Ubuntu ve Fedora gibi sistemler bu uygulamayı kullanmaktadırler. “https://wiki.gnome.org/Projects/Orca/DownloadInstall” adresinden de indirilebilir. Pardus’ta yazılım merkezi veya synaptic paket yöneticisinden orca yazıp arayarak kurulum yapılabilir. Kurulumdan sonra Gnome arayüzünde Uygulamalar > Evrensel Erişim > Orca Ekran Okuyucu yoluna atacaktır.
Not: Öncelikle şunu belirteyim ki internette orca anlatımı hakkında pek fazla döküman yok. Anlatılanlar deneme yanılma ile keşfedilen bilgilerdir. Görme engelli biri tarafından yazılmadığı için neye ihtiyaç duyulur, hangi konuya dikkat çekilmeli bilinmediğinden bilgi eksikliği olabilir.
Orca açıldığında default ayarlar ile açılır. Tercihler sekmesi ile bu ayarlar değiştirebilir.
Kısaca sekmelere değinelim;
Genel Sekmesi
Orca klavyeden girilen verileri de seslendirdiği için, klavye düzeni (masaüstü-dizüstü) seçimini yapmalıyız. Uygulamadan çıkarken onay isteyip istememesi ve açılış ekranını gösterip göstermemesini “Kulanıcı Arayüzü”‘nden ayarlayabiliriz.
Bazı ekranlar, simgeler ve butonlar gibi ögelerin üzerine gelindiğinde ipucu notları açılır. Bu ipuçlarının okumasını ve fare ile seçim yapmadan gösterdiğimiz ekranları okumasını “Fare” sekmesinden ayarlarız. “Saat ve Tarih” sekmesinden, ayarladığımız zaman ve tarih biçimi ile ekranda görüntülenen tarih ve saati seslendirecektir.
Orca da yaptığınız ayarları kaydedebilirsiniz. Bu bilgisayarı birden fazla görme engelli kişi kullanıyorsa her seferinde bu ayarları tekrar tekrar yapmak yerine profilinizi “Profiller” sekmesine kaydedebilirsiniz.
Ses Sekmesi:
“Ses Türü Ayarları” sekmesinden ses hızını, karakter okuma aralığını belirleyebiliriz. Ayrıca “Kişi” ayarlarından sizin için daha anlaşılır bir ses tonu belirleyebilirsiniz. “Genel Ses Ayarları”‘ndan okuma büyüklüğü ayarlarlanabilir. Seslendirmeleri cümle veya kelime kelime yaptırabilirsiniz.
Konuşma Sekmesi
Bu sekme de biraz daha detaya inilir. Görüntülenen nesnelerin, boş satırların, klavuz mesajlarının okunup okunmayacağı ayarlanır. Görüntülenen belge calc gibi hücre içeriyorsa veya metin içerisinde tablo bulunuyorsa “Hücreyi seslendir” aktif edilmelidir.
Bu ayarlar görme engelli kişinin isteklerine göre ayarlanmalıdır, ihityaçlar doğrultusunda ayarlar aktif-pasif edilebilir.
Braille
Braille görme engelliler için hazırlanmış 1821 yılında Louis Braille tarafından geliştirilmiş bir alfabe yöntemidir.
Örneğin yandaki harf “A” ve “1″ rakamını temsil eder. Braille ile ilgili ayarları bu ekrandan yapabilirsiniz.
Anahtar Yankısı
Bu ekranda klavyedeki tuşlar ile ilgili ayarlamalar yapılır. Noktalama tuşları, yön tuşları, matematiksel ifade tuşları(+,- vb) ve klavyedeki boşluk tuşunu seslendirmesi istenebilir.
Anahtar Bağları
Görme engellilerin sık kullandığı kısayol tuşları ve görevleri bu ekradadır. Örneğin ekranın neresinde olduğunuzu öğrenmek için “Giriş (Enter)” tuşuna basılmalıdır. Bu bilgiyi daha detaylı almak için üst üste iki defa “Giriş (Enter)” tuşuna basılmalıdır.
Telaffuz
Bu sekmede anlaşılması zor kelimelerin veya yabancı dil terimlerinin anlaşılabilmesi için tanımlamalar yapılabilir. Özellikle yabancı kelimelerin okunuşunun tanımlanması kullanım kolaylığı sağlar. “Yeni girdi” ile istenilen kadar kelime telaffuzu girilebilir.
Metin Öznitelikleri
Okunacak kelimelerin öznitelikleri ile ilgili okuma ayaları yapılabilir. Orca ekran okuyucunun en detaylı ayar ekranı sayılabilir. Metnin hızalaması, arkaplan rengi, paragraf biçimi, yön gibi detaylar seslendirilebilir.
Çıkış
Orca ekran okuyucu kapatılırken “Güle Güle” ile çıkış yapar.Orca hakkında daha detaylı bilgiyi https://wiki.gnome.org/Projects/Orca adresinde bulabilirsiniz. Özellikle Braille ve konuşma sesleri için sayfayı incelemeniz faydalı olacaktır.
Kaynakça:
-http://tr.wikipedia.org/wiki/Braille_alfabesi
-https://wiki.gnome.org/Projects/Orca
