Yazılım; bilgisayar, cep telefonu ve akıllı her türlü cihaz
üzerindeki bazı donanımların yönetimini veya işlerin gerçekleştirilmesini
yerine getirmek için oluşturulmuş programlardır. Bu programlar oluşturulurken
belli yöntemler kullanılmaktadır. Genelde bu konuda yetişmiş insanlar
tarafından oluşturulan yazılımlar bilgisayarın anlayabileceği bir dile çevrilir
ve bu şekilde bilgisayarlar bunları anlayarak çalıştırırlar. İşte bu yazılımların
geliştirilmesi sürecinde kullanılan ve “kod” (code) denilen bu metinlerin dağıtımı ve erişimi bakımından iki farklı şekilde gruplanır. Bunlar, "Açık Kaynak Kodlu" veya "Özgür yazılım" ile "Gizli Kodlu Yazılım" denilebilir. Burada düşülen temel bir yanlış ise çoğu kullanıcı tarafından Açık kaynak kodlu yazılımların ücretsiz yazılım olarak algılanmasıdır. Açık kaynak kodlu veya diğer adı ile özgür yazılımlar ücretsizde dağıtılabilir ücretli de fakat yazılımın kaynak kodu belli bir lisans altında herkesin erişimine açıktır ve çoğu zaman değiştirip tekrar dağıtılması önünde engel yoktur. Gizli kodlu yazılımlar olarak tanımladığım yazılımlar ise bunun tam tersi olarak bir kişi, grup veya şirket tarafından geliştirilen ve kaynak kodlarının bu kişiler dışında kimsede bulunmadığı yazılımlardır. Bunlarda ücretsiz veya ücretli olarak dağıtılabilirler. Aslında gizli kodlu yazılımlara hepimiz aşinayız. Bu yazılımlara örnek
olarak Microsoft Windows işletim sistemleri, Microsoft Office uygulamaları ve
birçok bilgisayar oyunu vb verilebilir. Diğer yandan ikinci ve asıl başlığımız
olan “Açık Kaynak Kodlu” yazılımlar ise beklide hiç farkına varmadan
kullandığımız yada hizmet aldığımız ortamlarda kullanılan yazılımlar oluyor
genelde. Özelliklede büyük kişisel kullanıcılardan çok birçok şirketin tercih
ettiği bu yazılımlar bilinmemesine rağmen çok geniş bir alanda kullanılmaktadır.
Aynı zamanda bu yazılımlar, birçok kişisel bilgisayar kullanıcısına çok yabancı
gelse de bu türden birçok yazılımı halihazırda onlarda kullanmaktadır.
Bunlardan bazılarına örnek olarak Linux işletim sistemleri, Mozilla Firefox
internet tarayıcısı, OpenOffice ofis uygulamaları paketi, Notepad++ metin
düzenleyicisi ve 7-Zip sıkıştırma programı verilebilir. Tabii ki bu uygulamalar
dışında neredeyse her alan ve ortam için geliştirilmiş ve geliştirilmeye devam
eden yazılımlar mevcut. Peki bu
yazılımların önemi nedir ve bize getirileri nelerdir?
Öncelikle bu
yazılımların temel ve ayırt edici özelliği kullanıcıya yazılım geliştirme
özgürlüğünü sunmasıdır. Yani programı oluşturan kodlar herkes tarafından
görülebilir değiştirilebilir ve geliştirilebilirdir. Çeşitli platformlar
vasıtası ile bu kodlar paylaşılmaktadır. Bu şekilde gelişerek büyümektedirler.
Çok çabuk bir sürede çok fazla sayıda geliştiriciye ulaşan bu yazılımlar hem
geliştirme hem de test aşamalarında daha fazla kullanıcıya ulaştığından çoğu
zaman daha sağlam, düzgün ve kaliteli ürünlere dönüşmektedirler.
Açık kaynak
kodlu yazılımların en büyük ikinci özelliği ise genelde ücretsiz dağıtılıyor olmalarıdır.
Beklide bu makaleyi okuyan okurlarımızı en çok ilgilendiren tarafı da budur.
Bilindiği üzere birçok yazılım yüksek miktarlarda lisans bedellerine sahiptir ve
lisanssız kullanımlarda ise çeşitli yasal sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu nedenle
lisanslı bir yazılıma ücretsiz sahip olmak gibisi yoktur. Fakat dikkatinizi
çekerim açık kaynak kodlu yazılımların birçoğu ücretsiz olmalarına rağmen lisansları
vardır. GPL (General Public License – Genel Kamu Lisansı) denilen bir lisansa
sahiptirler. Bu yazılımların lisanslarında da uyulması gereken temel kurallara
yer verilmiştir. Örneğin ücretsiz dağıtılan ve GPL lisansı olan bir yazılımı
para karşılığı satamazsınız. Kısacası ücretsiz dağıtılan açık kaynak kodu ile yazılmış ve
işlerinizde, evinizde vb. her türlü ihtiyaçlarınızı karşılayacak yazılımlara ulaşarak
tasarruf ederken, lisanslı ve binlerce kullanıcı tarafından test edilmiş,
sağlam, düzgün yazılımlara çok kolay
sahip olabilirsiniz.
Bu arada 2004 yılında İstanbul Bilgi Üniversitesinde benimde katıldığım "Özgür Yazılım ve Linux Günleri" etkinliğinde Özgür Yazılım Hareketi'nin kurucusu Richard Stallman bir konuşma yapmıştı. Kendisinin konuşmasını burada paylaşmak isterim. İngilizcesi yeterli olanlara ciddi faydası olacağı kanısındayım.
Açık kaynak
kodlu yazılımların faydaları bu kadarla sınırlı değil tabiî ki . Ama uzun uzun
faydalarını sıralamak yerine işinize yarayacak yazılımları somut olarak
anlatmak daha doğru diye düşünüyorum. Sonraki yazılarımda evinizde ve
işyerinizde, mevcut bilgisayar sistemlerinizde değişiklik yapmadan
kullanabileceğiniz güvenilir, sağlam, faydalı ve ücretsiz açık kaynak kodlu yazılımları
tanıtmaya çalışacağım. Aynı zamanda bunları edinebileceğiniz yöntemlerden
bahsedeceğim. Bir dahaki yazımda buluşmak üzere, hoşçakalın.
Saygılar…
Ömer AYDIN
